3 circulaire stappen om de CO2 voetafdruk van gebouwen te neutraliseren

Het huidige gedachtegoed van de circulaire economie is tot stilstand gekomen en na tien jaar experimenteren blijkt dat we nog niet voldoende stappen voorwaarts hebben gezet. Gebouwen zijn immers verantwoordelijk voor 30 procent van de afvalstroom van grondstoffen en met 35 procent de grootste bron van CO2-uitstoot. Sinds het opstellen van het gedachtegoed heeft er geen wezenlijke ontwikkeling plaatsgevonden in de belangrijkste onderdelen zoals de circulariteitsladder, circulaire businessmodellen of meetmethoden. Uit de eerste Integrale Circulaire-Economie Rapportage (ICER) van het Centraal Plan Bureau, blijkt dat het aandeel circulaire activiteiten in de economie ongeveer 4% is en dat dit aandeel niet gegroeid is sinds 2010. Daarentegen wordt met de start van de Bijna Energie Neutrale Gebouwen (BENG) norm op het gebied van de CO2-neutraliteit een grote stap gezet. Circulair Bouwen is een voorwaarde om tot volledig CO2-neutrale gebouwen te komen, maar hiervoor moet het gedachtegoed verder doorontwikkeld worden. In deze blog licht ik het toe.

Gebouwde omgeving CO2- neutraal

Wanneer onze gebouwen energieneutraal zijn, is de eerste grote stap gezet om de gebouwde omgeving CO2-neutraal te maken. Door onze gebouwen energieneutraal te maken voorkomen we emissies als gevolg van het gebruik van het gebouw. Een gebouw wordt CO2-neutraal wanneer we ook de emissies kunnen voorkomen als gevolg van het maken, onderhouden en afbreken hiervan. Uit ons onderzoek blijkt dat tweederde van de CO2-emissies van een gebouw gedurende haar levensduur voortkomen uit de bedrijfsvoering. Eénderde van de CO2-emissies van een gebouw komen voort uit de bouw, het onderhoud en de sloop hiervan. Met energieneutrale gebouwen is het nog een behoorlijke opgave om tot CO2-neutrale gebouwen te komen.

Circulair bouwen

Circulair bouwen is bij uitstek de strategie om deze vervolgstap te gaan zetten. De emissies van de bouw, slopen en onderhoud van een gebouw hebben een enorm circulair potentieel, in een circulaire wereld kunnen deze vrijwel verdwijnen. Door grondstoffen in kringlopen zonder uitval te brengen en deze grondstoffen samen te brengen in gebouwen waaruit alle waarde weer kan worden teruggewonnen, ligt een CO2-neutraal gebouw in het verschiet. Maar binnen het huidige gedachtegoed rondom het circulaire bouwen is onvoldoende aandacht voor milieu-impact, cyclisch beoordelen en integraal ontwerpen. Daarom moet circulair bouwen zich verder ontwikkelen op de volgende drie punten om een relevante strategie te blijven voor een CO2-neutraal gebouw.

1. Impact = waarde

Binnen het huidige raamwerk van de circulaire economie ligt de focus op waarde en behoud van waarde. Vanuit deze gedachte wordt geen rekening gehouden met de impact van deze waarde op haar omgeving. Anders gezegd, met het sluiten van kringlopen alleen redden we de wereld niet, omdat de vraag welke materialen we in een kringloop willen houden niet wordt gesteld. Met het sluiten van welke kringlopen bereiken we het meeste resultaat voor onze leefomgeving? Dit bredere perspectief waarbij milieu-impact van materialen worden meegewogen, is een doorontwikkeling binnen circulair bouwen welke nodig is, om hiermee tot betere keuzes te komen voor CO2-neutrale gebouwen.

2. Beoordelen van de cyclus

De onderliggende methodes die we nu hanteren beoordelen gebouwen en materialen vanuit een lineaire structuur. Hoewel de naam life cycle analysis doet vermoeden dat het om een cyclus gaat, zijn de stappen wel degelijk lineair. In deze lineaire benadering houden we geen rekening met materialen die vrijkomen en opnieuw worden ingezet. Door dit effect mee te nemen in de beoordelingscyclus van een gebouw, kan de footprint met grote sprongen verbeteren. De vrijkomende materialen zijn volledig klimaatneutraal en kunnen geen footprint met zich meebrengen. Door materialen in een cyclus anders te beoordelen en deze beoordeling te gebruiken voor het ontwerp van een gebouw, kunnen we stappen zetten om tot een CO2-neutraal gebouw te komen. Werk aan de winkel zou ik zeggen!

3. Impact gestuurd ontwerpen wordt een voorwaarde

Het is onvermijdelijk dat de focus voor de gebouwde omgeving zich gaat verleggen van energie naar materialen en hoe we deze samenbrengen. Waar traditioneel een meetlat voor een gebouw Total Cost of Ownership was, zullen we met een bredere definitie moeten werken die de waardecomponent onderzoekt, maar ook kijkt naar de Total Cost of Carbon. Met de verregaande ambitie om de kwaliteit van onze gebouwde omgeving verder te verhogen, neemt de complexiteit van de ontwerpopgaves verder toe. Door digitaal te ontwerpen en dit proces te combineren met de kennis over de milieu-impact van materialen en de cyclus waarin deze materialen zich bevinden, kunnen grote stappen mogelijk worden in het CO2-neutraal maken van onze gebouwen.
Door het toepassen van circulair bouwen kunnen we in de toekomst tot CO2-neutrale gebouwen komen, maar hiervoor is het nodig om met elkaar te blijven door ontwikkelen. De milieu-impact van materialen, cyclisch beoordelen en integraal ontwerp zijn hiervoor essentiële elementen. Het is zaak om op deze onderdelen te sturen in de bouwopgaves die voor ons liggen, waarbij we het gesprek aan moeten gaan hoe we hier invulling aan moeten geven, hiermee te experimenteren om tot optimaal resultaat te komen en op basis hiervan te versnellen.